En waarom zou u de titel van dit blogje geloven? De Belastingdienst heeft immers zo’n mooie webpagina met woorden als ‘zekerheid’, ‘eenvoudiger’ en ‘alles mag’. En de werkgeversorganisatie VNO-NCW spreekt van ‘zekerheid’, ‘duidelijkheid’ en ‘rust’.
Omdat ik ZZP’er ben. Voor de volledigheid: ik ben (tijdelijk) in dienst bij de VPRO (24 uur per week) en tweederde van mijn werkweek ben ik ZZP’er. Okay, de helft, maar dat dus. En raad eens wie er niet geraadpleegd zijn bij het verzinnen van deze grap? Juist. Degenen over wie het gaat.
Wat is er aan de hand?
Hier een helder stukje in de krant, maar wellicht achter betaalmuur. Hier meer door de NOS; over hoe staatssecretaris Wiebes al moet toegeven dat het niet zo best gaat.
Er komen steeds meer ZZP’ers en daar zitten ook vage types tussen. Het meest bekende voorbeeld is dat van bezorgers van PostNL. Schijnzelfstandigen worden ze genoemd, omdat ze niet in dienst zijn, maar wel uitsluitend voor PostNL (mogen) werken, en in jas en een bus met belettering van dat bedrijf opereren.
Mag dat? Nee, dat mag niet, want voor de belastingdienst ben je pas ondernemer als je meerdere opdrachtgevers hebt en niet in een gezagsverhouding opereert. En nog zo wat. Dat was geregeld via de VAR; ik heb jaren zo’n formulier ingevuld en daar moest je dat soort dingen keurig opgeven. Elk jaar opnieuw.
Maar de Belastingdienst heeft om onbekende redenen niet gehandhaafd. Dat begon zo’n vijf jaar geleden al. Ineens hoefde ik niet meer jaarlijks een nieuwe VAR aan te vragen; de nieuwe werd automatisch toegestuurd. Systematisch ondermijnde de Belastingdienst het VAR-systeem. En zo kreeg je dus stadionen vol schijnzelfstandigen.
Dan ga je toch handhaven?
Dat is één oplossing om dit probleem uit het systeem te krijgen. De andere oplossing is om het hele systeem weg te flikkeren. Voor dat laatste is gekozen. Zeg maar: je auto inruilen omdat het asbakje vol is.
Dat kan toch niet alles zijn?
Sorry, ik maak dit dus van dichtbij mee. Dit is alles. Ze pruttelen nog wat over dat de VAR alleen opdrachtgevers zekerheid gaf en zelfstandigen niet. Dat willen ze nu ook oplossen door de VAR af te schaffen. Het punt is dat al die bijredenen terug te voeren zijn op hetzelfde: de Belastingdienst handhaafde niet op de VAR.
Okay, maar dan kan je misschien de nieuwe regeling wel handhaven?
Zeker. Als de nieuwe regeling niet op drie punten zo lullig in elkaar zat.
- De nieuwe regeling is bedacht door de Belastingdienst en werkgevers;
- De begindatum van de regeling verschuift al jaren steeds verder vooruit;
- Alles verandert.
Laat ik met het laatste beginnen: alles verandert.
Ik heb (ook) Bedrijfskundige Informatica gestudeerd. Ik heb daar twee belangrijke dingen van onthouden. Het eerste is dat het succes van een verandering afhangt van de kwaliteit van de verandering en de acceptatie er van:
kwaliteit × acceptatie = succes
De acceptatie van de nieuwe regeling is nagenoeg nul, ook al heeft de Tweede en Eerste Kamer het goedgekeurd. ZZP’ers moeten hier straks mee gaan werken, bij hen zou de acceptatie maximaal moeten zijn. En dat is het niet: ZZP’ers springen al maanden hoog en laag om dat duidelijk te maken, maar geluisterd wordt er niet. Er is nooit geluisterd, maar daar straks meer over.
Het tweede dat ik van mijn Bedrijfskundige Informatica heb onthouden is dat het subiet overschakelen van het ene systeem op het andere een garantie is voor totale chaos. Het lijkt alsof de Belastingdienst dat fenomeen kent, door een ‘overgangsperiode’ in te stellen, tot 1 mei 2017. Er kan veel gebeuren in de tussentijd, zo weten we inmiddels.
Maar vergis je niet. De VAR is afgeschaft. Er is gewoon een nieuw systeem en het enige dat er ge-overgangsperiode-d wordt is de handhaving.
Hey, waar hebben we dat woord eerder gezien.
Dan de begindatum.
De eerste brief over de afschaffing van de VAR in mijn administratie is uit 2013 (uit mijn hoofd). Daarin werd gezegd dat er in 2014 nog een VAR zou worden uitgegeven, maar dat per 1 januari 2015 een nieuw systeem in werking zou treden en de VAR dus zou stoppen.
Dat is ook gebeurd: er werd geen nieuwe VAR meer uitgegeven. Alleen kreeg ik eind 2014 een brief dat ze nog niet helemaal zo ver waren met het nieuwe systeem. Tot nader orde (ik meen halverwege 2015) zou de oude VAR uit 2014 nog geldig zijn. Daarna nog een brief: de VAR bleef geldig tot eind 2015. Toen geen brief (het werd wat gênant natuurlijk), maar hier en daar informatie in de media dat de nieuwe regeling per 1 april 2016 zou beginnen.
Ondertussen kreeg ik de eerste paniekbrief van een van mijn opdrachtgevers. Onzekerheid alom.
De ZZP’ers gaan er momenteel maar vanuit dat de oude VAR nog volstaat. Ik heb ‘m deze week nog naar een nieuwe opdrachtgever gestuurd.
Doordat ik er nu mee bezig ben, weet ik dat het niet over zes weken in gaat, maar per 1 mei. En dus eigenlijk pas per 1 mei 2017. Stuurde de Belastindienst daar een brief over? Nee.
Lekker gecommuniceerd, Belastingdienst.
Weet je wat mijn klanten zeggen, als ik vier jaar loop vaag te doen en te traineren? Nee nee, ze zeggen niks. Ze bellen mij nooit meer, en adviseren anderen vooral geen zaken met mij te doen.
Ondertussen zitten mijn belangrijkste opdrachtgevers, omroepen, met vlekken in hun nek. ZZP’ers zijn een belangrijk bestanddeel programmamakers, die projectmatig voor hen werken. En die moeten ze in de komende tijd allemaal… ja, wat moeten ze? Ze weten het zelf eigenlijk niet eens. Laat staan per wanneer. Ook zij zijn gestopt met communiceren: de ‘weet ik nog niet’-mailtjes van gestresste producers vormen een belangrijk bestanddeel van mijn correspondentie met hen.
Ten slotte: de nieuwe regeling is bedacht door de Belastingdienst en werkgevers.
Dat geloof je toch niet? Er is toch ook wel een vakbond of zo?
Nee. Vakbonden hebben een broertje dood aan ZZP’ers, om begrijpelijke redenen. ZZP’ers zijn nauwelijks verenigd; ZZP Nederland heeft nog geen 40.000 leden, op meer dan een miljoen zelfstandigen. ZZP’ers – om wie het allemaal draait – zijn nauwelijks partij geweest.
Dat spreekt ook uit alles van deze nieuwe regeling. Alleen sporters en mensen uit de zorg hebben een soort ‘bond’, en die zijn netjes begonnen met het opstellen van modelovereenkomsten. 98% (verzonnen statistiek) van de ZZP’ers hoort niet bij zo’n club en mag het zelf uitzoeken.
Laat ik even de vragen aflopen die de Belastingdienst op de verkooppagina zichzelf stelt, met MIJN antwoorden.
De korte versie: ze zijn tegenovergesteld aan die van de Belastingdienst.
Krijgt de zzp’er in het nieuwe systeem minder duidelijkheid en zekerheid?
Ze hebben drie jaar iedereen in het ongewisse gehouden en nu communiceren ze alleen via de media en een webpagina die je zelf mag googlen. Ze verschuiven de ingangsdatum zo af en toe en als zelfstandige mag je alles lekker zelfstandig uitzoeken.
Neemt de administratieve rompslomp voor zzp’ers toe?
Je moet voor elk klusje, al gaat het maar om vijftig euro, een overeenkomst sluiten met je opdrachtgever. Er zijn modelovereenkomsten, maar nu (nu de regeling al in zou moeten zijn gegaan) zijn dat er nog maar een handjevol. Terwijl er honderdduizenden verschillende klussen zijn. Bovendien is zo’n overeenkomst een zooi juridische tekst [PDF] waar een rechtenstudent nog een kluif aan heeft, met verwijzingen naar wetsartikelen en al. Dus wat denk je zelf.
Wordt het nu voor veel opdrachtnemers moeilijker om als zzp’er te werken?
Ja. Bij de omroepen – daar heb ik dan weer verstand van – vliegt de een na de andere er uit. Ineens mag je bepaalde dingen niet meer als ZZP’er doen, maar moet je in dienst komen. Dat doen omroepen natuurlijk tijdelijk, en dankzij weer een andere nieuwe regeling mag je dan eerst een half jaar (!) niet voor ze werken. Clusterfuck, noemen ze dat.
Is het veiliger om tussenpersonen in te schakelen?
Absoluut! Maar vooral veiliger voor opdrachtgevers, en aangezien ze OPDRACHTGEVER zijn, hebben ze nogal een stem in dezen. Dat gaat de ZZP’er natuurlijk geld kosten, want tussenpersonen werken niet voor niets. Persoonlijk haat ik ze uit de grond van m’n hart, want het zijn een stelletje parasieten van de eerste orde. En ze schieten momenteel als paddestoelen uit de grond, met schitterende, naar hipsterkoffie geurende websites.
Moet ik voor elke klus en voor allerlei verschillende klussen opnieuw een overeenkomst opstellen?
Ja. Want tot op heden zijn er wat algemene modelovereenkomsten die op vrijwel niets van toepassing zijn. En nog een handjevol andere voorbeeldovereenkomsten. Voor verloskundigen, bouwvakkers, kunsteducatie en DJ’s, bijvoorbeeld. Zeg maar: de branches die verenigd zijn of waar heel veel geld is. En dus juristen zitten. Schiet lekker op.
Zet de DBA [ de nieuwe regeling, BJ ] de positie en sociale zekerheid van zzp’ers onder druk?
Absoluut. De kans is groot dat ik straks een deel van mijn werkzaamheden moet gaan uitvoeren in tijdelijk dienstverband, wegens Belastingdienstvrees van opdrachtgevers. Dat betekent dat ik dat een paar jaar mag doen en er dan een half jaar uit moet (clusterfuck, weet u nog). Bovendien is de kans dan groot dat ik niet mijn verplicht aantal zelfstandigen-uren per jaar haal voor de ondernemersaftrek, en derhalve gaat mijn bedrijf kapot.
Lees die laatste zin gerust nog maar een keer, Belastingdienst en staatssecretaris Wiebes. Blij?
Legaliseert de DBA schijnzelfstandigheid?
Come on. De VAR gaf prima handvatten om dit aan te pakken, en de Belastingdienst liet het allemaal doelbewust lopen. En nu gaat het wel lukken??
Wat moet een zzp’er nu concreet doen?
Van de hoogste toren schreeuwen dat hier een misstand aan het ontstaan is van CLUSTERFUCK-proporties.
Omdat niemand naar ons lijkt te luisteren.
UPDATE: er is een petitie!
UPDATE: kamervragen!
Welnu. Mijn adres staat niet meer bij mijn bedrijfsgegevens op hun site. Dus dat hebben we binnen. Maar mijn bedrijf staat nog steeds vermeld, en andere ZZP’ers die vanuit huis werken kunnen wat OpenCompanies betreft de pot op.
Ze schrijft ook dat ze haar excuses aanbiedt voor de wijze waarop er met mij is gecommuniceerd. Daar had ik haar overigens expliciet naar gevraagd, want in haar eerste mail had ze het er niet over. Dank, Nora.
Op vragen over de openbaarheid van gegevens en de verstrekking er van door de KvK, stuurden ze mij een 
