‘Koeien moeten weg’ – zo opende De Volkskrant op 3 april. De Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur heeft een advies uitgebracht aan minister Carola Schouten van Landbouw, en daar staat in dat de Nederlandse veestapel de komende jaren fors moet krimpen om de klimaatdoelen van ‘Parijs’ te halen. In De Volkskrant stond er een grappig grafiekje bij, met de totale uitstoot van CO2 in Nederland. Zo is te zien dat het aandeel van de landbouw daarin maar een procent of tien is. Tien procent voor ons eten dus.

Om de doelstellingen van ‘Parijs’ te halen moeten we in totaal terug naar in procent of vijf, dus ja, dan is ook die tien teveel. Maar ik vind het grappig omdat er gesteld wordt dat vooral koeien, geiten en schapen, als herkauwers, het klimaat belasten. Want op dezelfde dag haalde ik twee vrienden op van Schiphol, die op vakantie waren geweest naar Mexico. De uitstoot van de vliegreis van die twee: zo’n 3 ton CO2.

Over 32 jaar mag Nederland nog 10 megaton CO2 uitstoten, dus dat betekent dat er in dat jaar negen keer een 747 naar Mexico kan vliegen, en dat is alles wat we in dat jaar kunnen doen in Nederland. Alles.

Maar nee: koeien moeten weg om klimaatdoelen te halen. Minister Schouten noemde het ‘best ingrijpende adviezen ten aanzien van de toekomst van de veehouderij’. No shit, Sherlock.

Dit is de minister die in het najaar van 2017 zei dat er op grote schaal gefraudeerd werd met de registratie van kalfjes. Bijna de helft van de melkveehouders werd er van verdacht, ongekend, en een grote schande, werd er gezegd. En daar ging weer een stuk van het imago dat boeren hebben.

Ik heb het nog eens opgezocht, en op dit moment zijn nog maar 190 bedrijven verdacht in die zaak. Een handjevol, op de zo’n 17 duizend melkveehouderijen in Nederland in totaal.

Het is ook de minister die die week bij ‘de koeiendans’ was – bij een boer in Heiloo werden de koeien het weiland in gelaten, voor het eerst dit jaar. In het Journaal kon je zien hoe de koeien sprongen maakten. Natuurlijk was dat voor de minister reden om te zeggen dat het fijn is om te zien dat de koeien zo blij zijn. Dansen, fijn, blij; het toewijzen van menselijke eigenschappen aan niet-menselijke wezens is antropomorfisme. Typisch iets uit mythen, sprookjes en tekenfilms. Begrijpelijk en schattig, maar het doet geen recht aan de dieren, laat staan dat het getuigt van gezond verstand.

Is dit goed voor het imago van de boer? Misschien. Als het niet zo’n poppenkast was.

De ‘koeiendans’ stond eigenlijk gepland voor 20 maart. Maar toen hadden we de schaatsen nog maar amper weer in het vet. Dus werd het paasmaandag. Honderden mensen kwamen er op af, waarvan de meesten met paraplu. Want het was nat. En koud. Die mensen zagen hoe de koeien een weiland in werden gejaagd, opgeruid door die menigte, dat in no time werd omgeploegd tot een grote modderbende, waar de koeien ook alleen maar springend in vooruit konden komen. Weg was het gras, dat misschien een paar millimeter was gegroeid in de laatste week. Welkom, minister, bij het Weideseizoenfestival 2018.

“Voor de dieren is het fijn, maar het hoort ook wel bij het landschap.”

Het is tegenwoordig normaal dat nieuwe auto’s vermogens hebben van gerust 200 pk. We vliegen met z’n allen de wereld naar de kloten. Wanneer wordt gezegd dat we niet langer op gas kunnen stoken, dan staan de kranten vol met berichten van sippe mensen die net een nieuwe gaskachel hebben aangeschaft. Met vermogen genoeg om een regendouche op gang te houden. En boeren hebben het allemaal gedaan. Met fosfaat, met CO2, met het op stal houden van de dieren. Waar is ons boerenverstand?

We leven in een sprookjeswereld, waarin we twee keer per jaar met het vliegtuig op vakantie gaan, regendouches installeren en gas en benzine verbruiken alsof het niet op kan. Maar de koeien moeten weg, niet omdat we het snappen, maar omdat dit ons niet raakt.

Ik denk dat het belangrijk is dat we de doelstellingen van ‘Parijs’ halen. En natuurlijk kan de landbouw haar CO2-uitstoot verbeteren. Maar wat voor keuze maken we? Waarom gaat het nooit over het feit dat onze landbouw eten produceert?

Wat bij Het Nederlandse Landschap hoort, is gezond verstand. Dat is pas fijn.

– geschreven op 4 april voor Omrop Fryslân Radio

In de afgelopen twee weken heb ik een paar keer gezegd: Zwarte Piet is racisme. Ik zei het onder andere op Omrop Fryslân Radio en op Twitter, en ik kreeg er een aantal – laten we zeggen – onaardige reacties op. Ik zei en zeg dat, omdat een duidelijke reden die ik hier wil uitleggen.

– Iets racisme noemen is toch geen manier om een discussie te beginnen?

De belangrijkste reden voor mij om Zwarte Piet racisme te noemen is omdat het kennelijk nodig is om de figuur Zwarte Piet negatief te ‘laden’. Anders verandert er niets. Er is een filmpje op YouTube van Gerda Havertong, die dertig jaar geleden in Sesamstraat uitlegt dat het zwarte van de figuur Piet niet okay is. Zij probeerde het op de aardig manier, zoals zo velen in de afgelopen decennia. Maar er veranderde niks.

Het klinkt escalerend om te beginnen over racisme, maar er is domweg geen andere manier meer om een discussie over Zwarte Piet te voeren. Het lukt de actievoerders om de figuur Zwarte Piet nu zo beladen te maken, dat heel Nederland er niet meer aan ontkomt om het er over te hebben. Dat lijkt me een goede zaak.

– Vind je Zwarte Piet dan echt racisme?

Ik begrijp wat mensen zeggen over waar het zwart in het verhaal van Zwarte Piet vandaan zou komen, namelijk door roet in de schoorsteen. Mogelijk is dat het verhaal, maar denk hier eens over deze Godwin na.

De swastika is een oud Boeddhistisch teken dat terug te vinden is in vele Indische en Nepalese tempels. Om die reden zou je het vandaag de dag ook rustig kunnen inzetten als versiering in een Oosters restaurant. Ware het niet dat een ander woord voor swastika ‘hakenkruis’ is, dat we sinds de Tweede Wereldoorlog eigenlijk alleen herkennen als symbool van de nazi’s. Daar kan de swastika niets aan doen, maar het is ongepast voor versiering in onze tijd.

Zo kan je ook niet ontkennen dat het zwart maken van witte mensen beladen is geraakt door wat we kennen als blackface; een racistisch fenomeen dat met de opkomst van de Civil Rights Movement grotendeels uitstierf. En of Zwarte Piet daar nou uit voortkomt of niet, het lijkt er in ieder geval teveel op om het nog los daarvan te kunnen zien.

Het is ook niet voor niets dat er ieder jaar rond de sinterklaastijd wel ergens op een groot internationaal platform aandacht is voor deze dubieuze Nederlandse ‘traditie’. Zie bijvoorbeeld een YouTube-filmpje van Vox, met meer dan 1,1 miljoen views.

Zelf vind ik dat de Piet-figuur overduidelijk voortkomt uit de koloniale tijd en de tijd van de slavenhandel. Maar zelfs als je dat niet vindt: het zwarte van Piet is ongepast in onze tijd.

– Wie noem je nou precies racist?

De figuur Zwarte Piet. Ik zou niet durven om andere mensen, of ze Zwarte Piet spelen of er slechts voorstander van zijn, méér racist te noemen dan ik zelf ben. Ieder mens, van elke kleur of gezindte, heeft racisme in zich. Ik ook. Het is de menselijke natuur.

Maar er is meer menselijk natuur in mij waar ik actief tegen strijd, omdat het niet kan, niet mag, fout of onaardig is om er naar te handelen. Daar heb ik op langere termijn voordeel van, dus zo’n strijd is goed. Daarom strijd ik tegen de racist in mij, en ik wil iedereen aanmoedigen zo weinig mogelijk racistisch te zijn. En dus te stoppen met het zwarte van Piet.

– Maar het is traditie!

Of iets traditie is, is natuurlijk geen argument om geen dingen te veranderen. De teneur van de anti-pieten-actie is niet dat Pieten of zelfs heel Sinterklaas moet worden afgeschaft. Ze/ we willen dat het wordt aangepast. Dat kan met eenvoudige middelen. Zoals de Piet-figuur van nu ook niet meer de Piet-figuur van mijn jeugd is, met roe en een zak waarin je meegenomen zou kunnen worden naar Spanje.

En als je van mening bent dat het voor kinderen uitmaakt, dan heb je echt geen verstand van kinderen.

– Maar het is een kinderfeest!

Het een kinderfeest noemen is net zo min een argument om het niet te veranderen. Natuurlijk wil niemand dat er zich heftige scènes voor de ogen van kinderen afspelen, maar dat valt over het algemeen erg mee. Bovendien, zo vertellen mensen die op 5 december in Rotterdam op de Erasmusbrug waren in de podcast ‘Dipsaus‘, stonden voorstanders van Zwarte Piet te schelden en te tieren tegen de demonstranten voor de ogen van hun eigen kinderen. Dat lijkt me ook niet een goed idee.

Kinderen worden te pas en te onpas ingezet bij demonstraties, en worden ook meegenomen naar sportwedstrijden waar vreemde dingen gebeuren en worden gezegd. Op dit moment is er elk jaar een nationale demonstratie van racisme op de televisie, bij de intocht van Sinterklaas. En daar kijken ook honderdduizenden kinderen naar. Er mag heus wel iets tegenover zo’n demonstratie staan. En kinderen kunnen echt wel wat hebben.

– Maar het is een ding van de Randstad!

Gisteren was er alsnog een anti-zwartepieten-demonstratie in Dokkum. Ik hoorde op de radio iemand uit Dokkum zeggen dat die demonstranten maar in Amsterdam of in Rotterdam moeten blijven, want ‘dit is Dokkum’.
Maar er gelden in Dokkum natuurlijk geen andere regels dan in de Randstad. Ook is het gek om te horen dat men zich daar nu distantieert van de Randstad, terwijl doorgaans de teneur toch is dat men vindt dat de Randstad zich zo afzijdig houdt van het Noorden. Wat wil je nou? Zullen we maar gewoon accepteren dat Sinterklaas en Piet net zo veel van het Noorden zijn als van het Westen? Het klinkt als een vlucht naar achteren, om dit onderscheid nu op te werpen. Ik geloof er in ieder geval niet in.

– Dus jij verandert niet van standpunt?

Nee. Ik heb echt nog geen enkel steekhoudend argument gehoord in deze discussie waardoor ik van gedachte ben veranderd, hoeveel ik ook over me heen heb gekregen. Schelden laat me koud, en wanneer persoonlijk worden of blèrt vanaf anoniem twitteraccount ga je lekker op block. Verder geef ik altijd antwoord.

– En denk je dat ik door dit stuk te lezen echt van gedachten verander?

Ik schrijf mijn stukjes niet om mensen in hun denkbeelden te bevestigen. Als je anders over Zwarte Piet dacht dan ik, maar wel tot hier bent gekomen, dan is er wel een kans dat je van gedachten verandert. Het betekent in ieder geval dat je je ergens in verdiept en er over nadenkt. Afgaand op de reacties die ik op Twitter kreeg, doet lang niet elke pro-Zwarte-Pieter dat.

Maar ik maak me geen illusies; dertig jaar na Gerda Havertong zijn er nog steeds zeer fanatieke aanhangers van blackfacing. Ik begrijp de weerstand die de slogan ‘Zwarte Piet is racisme’ oproept, maar ik ben er van overtuigd dat het niet anders kan. En gelukkig begint er nu langzaam iets te veranderen. Maar dat gaat helaas niet vanzelf.

Het is nodig om de Zwarte-Piet figuur te laden: Zwarte Piet is racisme.

Ik wens je een heel fijn Sinterklaasfeest!

Amsterdam, maandag 26 juni 2017

Geachte wethouder Litjens, geachte gemeenteraad en raadscommissie, geachte Hellas Schelleman en beste buurtbewoners van de Plantage Middenlaan,

In deze open brief verzoek ik de wethouder en vooral de raad om voorlopig geen actie te ondernemen in wat de ‘herinrichting Plantage Middenlaan’ is gaan heten. Daar geef ik drie argumenten voor. Ten eerste is er geen goede aanleiding, ten tweede zijn de als kansrijk betitelde varianten typisch de varianten die negatief zijn voor de buurt, waarin gemeente en GVB geen compromissen hoeven te doen, en ten derde is het duidelijk dat over een jaar of zeven er mogelijk wel een aanleiding is en het dan veel beter kan, in lijn met de visie op de buurt. Ik werk de argumenten hieronder uit, en verzoek met name de gemeenteraad om deze brief ter harte te nemen bij stemming over dit onderwerp.

Het duizelt mij als ik terug denk aan de afgelopen twee jaar, waarin ik mij heb bezig gehouden met de herinrichting van de Plantage Middenlaan. De uren van mijn vrije tijd die ik hier in heb gestoken zijn niet meer te tellen. Ik voelde me af en toe gekke henkie – zoveel gedoe over een paar bomen, terwijl elke twee seconden een voetbalveld aan regenwoud verdwijnt. Maar dit gaat over meer dan die acht bomen. Eerst was er de verbazing over het geplande kappen, daarna over het plan om lijn 9 sneller te laten rijden, en daarna over de zinloosheid van het hele project.

Geen aanleiding

In 2015 kreeg de buurt te horen dat een van de tramhaltes ‘Artis’ naar de andere kant van de kruising zou worden verplaatst, met de kap van acht platanen in de Plantage Middenlaan tot gevolg. De aanleiding, zo bleek uit documenten die ik later met enige moeite naar boven haalde, was dat het GVB wil dat lijn 9 sneller over de kruising gaat. In september 2016 heb ik bij een inspraakronde tijdens een raadsvergadering argumenten gegeven waarom dit een slecht idee is. Ook Artis schreef een brief, waarin staat dat men tegen is. De Hollandsche Schouwburg schreef ook een brief, ook tegen. De buurt verenigde zich: tegen. Er werden nieuwe verkenningen beloofd.

Toen bleek dat het ‘noodzakelijk’ was dat tramhaltes een bepaalde breedte zouden hebben, hetgeen nu bij halte ‘Artis’ niet het geval is. Meerdere malen is gevraagd waar dit idee voor verbreding vandaan komt, omdat er legio haltes in de binnenstad zijn waar deze breedte ook onmogelijk wordt gehaald. Er kwam geen antwoord op. Bovendien is er slechts zelden sprake van een overvolle halte ‘Artis’. Druk, zeker, maar de hele stad is druk.

De verkennende ambtenaren, onderleiding van mw. Schelleman, lieten weten dat dit nu eenmaal zo was; een gemeentelijke richtlijn, en hun opdracht. Alle lof voor het proces dat Schelleman en haar mensen hebben ingezet, maar niets ‘is nu eenmaal zo’. En dat het hun opdracht is, daar heeft de buurt natuurlijk geen boodschap aan. Kortom: de aanleiding is niet alleen vaag, maar ook nog eens onbeargumenteerd.

Compromissen

Het is in een stad als Amsterdam onmogelijk om het iedereen naar de zin te maken. Als je iets fysiek aan een straat wil veranderen, zit je met de gegeven straatbreedte. Zo kan het gebeuren dat de wens van de een botst met de wens van de ander. Je hebt een visie, doet compromissen en dan kom je er samen uit.

Zo niet hier in de Plantage Middenlaan. De buurt (inclusief Artis in een door hen ingediend document) heeft laten weten dat ze hecht aan de definiëring van de laan door de ritmische aanwezigheid van de platanen. Er zijn eeuwenoude tekeningen in het Stadsarchief waarop deze structuur in de Plantage Middenlaan al is te zien. Een onderbreking daar van, oftewel kappen van acht exemplaren rond de kruising, doet afbreuk aan het geheel. Zoals ook omschreven is in het ‘Bomenplan’ (2012) van de gemeente.

Nu liggen er drie botsende wensen. De gemeente wil de tramhaltes verbreden, het GVB wil sneller over de kruising zonder ander verkeer er bij op de trambaan, en de buurt wil de bomen behouden. Die drie zijn onmogelijk te verenigen binnen de 28 meter van muur tot muur. En wat zien we? In de als kansrijk bestempelde varianten wordt voldaan aan de wensen van gemeente en aan die van het GVB, maar niet aan die van de bewoners.

Het is een raadsel waarom het combineren van weg- en tramverkeer door het GVB als geen optie wordt gezien. Verderop in lijn 9 gebeurt het op de Middenweg, en bij de 14 in de Molukkenstraat. En op nog zo veel andere plaatsen in de stad. Sterker nog: de afgelopen jaren gebeurde het op exact de plek waar we het over hebben, omdat er een ‘tijdelijk’ politiehuisje voor de Hollandsche Schouwburg is geplaatst. Ik snap dat het voor de tram vervelend is om niet sneller over de Plantage Middenlaan en de kruising te kunnen, maar dat is het ook voor automobilisten, fietsers en voetgangers. We willen allemaal wel voorrang.

Er kwam een verhaal over hulpdiensten die er langs moeten kunnen, maar ‘Prio 1’ moet ook door de Linneaus en de Mollukkenstraat. Bovendien kunnen ze ook door de Henri Polaklaan of de Plantage Doklaan. De kwestie versimpelen tot bomen redden of levens redden, is een eerste klas drogredenering – en waarom kon deze situatie in de afgelopen jaren dan wel bestaan.

De varianten die nu als realistisch worden betiteld kosten bomen. Het bijplanten op lege posities op andere plekken in de laan, of het planten van (andere) bomen iets dichter bij de gevel, is natuurlijk geen winst, en ook zeker geen compensatie. Want dat zorgt niet voor het behoud van de laanstructuur. Ook verliezen we als buurt rijrichtingen, met hoogstwaarschijnlijk grotere verkeersdruk in omliggende straten, of we verliezen de toegang tot de IJtunnel. Het zijn allemaal verliesscenario’s voor de buurt en de laan. Ik zie niet in waarom het GVB of de gemeente geen compromis hoeft te sluiten.

Over zeven jaar

Het geld is er nu dus we moeten het op maken, anders ben je het kwijt – dat is door de ambtenaren letterlijk gezegd tijdens een bewonersbijeenkomst. Die redenering klopt, tenzij er sprake is van kapitaalvernietiging.

Over een jaar gaat de Noord/Zuidlijn open, waarvan de impact op het (openbaar) vervoer in de stad nog amper is te overzien. Wel is inmiddels duidelijk dat lijn 9 een andere route gaat rijden: niet meer door de Plantage Middenlaan. Een factor van groot belang in dit verhaal. Minder tramverkeer biedt nieuwe situaties en kansen.

Over een jaar of zeven staat er meer onderhoud en herinrichting van deze buurt op het programma, zo begrijp ik van de ambtenaren. We krijgen nu te horen dat de varianten van herinrichting met een ingreep in het railsysteem (strengelspoor bij de haltes zoals in de Czaar Peterstraat zou eigenlijk alle problemen in een keer oplossen) te veel geld kosten op dit moment. En zo komen we tot halve maatregelen, die sowieso over zeven jaar voor herziening op het programma komen. Spaar het geld op, werd er vanuit de bewoners gezegd. Maar de ambtenaren zeiden dat het zo niet werkt.

Maar zo werkt het natuurlijk wel, als je de kapitaalvernietiging van halve maatregelen meerekent, en zeker als je sympathie van de buurt als kapitaal beschouwd.

De nu gepresenteerde kansrijke varianten gaan bovendien voorbij aan de visie op deze buurt. Die lijkt de gemeente wel te hebben, als ik de presentaties en documenten daarover mag geloven, maar het is kennelijk erg lastig om die consistent door te zetten in de praktijk. Dat maakt een visie nogal hol.

Doe het niet

Beste wethouder Litjens en gemeenteraad, doe het dus niet. Ga voor de ‘nul’ variant: plaats een hekje bij de haltes voor de veiligheid, en laat de bomenrij in takt. Leg over een paar jaar een strengelspoor aan en los het probleem dan op. Wachten is soms wel degelijk beter. De urgentie om nu iets te doen, komt feitelijk neer op het opmaken van een potje.

Bescherm de pracht van de eeuwenoude Plantage Middenlaan, koester dat waar de hele stad deze laan en buurt aan herkent, respecteer de ritmische bomenstructuur van het mooiste deel van de ‘groene loper’ (Bomenplan). En los een probleem op, wanneer je het goed kan doen.

Nog één ding

De afgelopen jaren staat het deel van de Plantage Middenlaan bij de kruising met de Kerklaan op z’n kop. Op nummer 46 werd een gebouw afgebroken, op onorthodoxe wijze. Daarna werden er palen in de grond gedraaid en een nieuw gebouw uit de grond gestampt. Op nummer 42 werd een oude slagerij omgebouwd tot hotel; nieuwe fundering en een heftige renovatie.

De rijstrook is afgezet, wandel- en fietsverkeer wordt belemmerd, auto’s gaan over de trambaan en soms kon ik mijn eigen huis nauwelijks uit. Men is onlangs op nummer 41A begonnen met de grondige renovatie van het ‘Groote Museum Artis’, ook met veel gevolgen voor verkeer en de buurt. En over enige tijd wordt begonnen met de sloop van het St. Jacob, honderd meter verderop, waarna de nieuwbouw start, die ongetwijfeld ook niet geruisloos zal zijn.

We hebben de bouw van De Plantage nog maar net achter de rug. Grote projecten, die allemaal bijdragen aan een mooiere buurt. Maar de werkzaamheden zijn slopend voor de bewoners; de koffiezaak op nummer 44 heeft het moeilijk omdat klanten weg blijven, en horen en zien vergaat je soms in je eigen huis. Het verkeer is chaotisch, er is lawaai en smerigheid, en het duurt heel lang.

Het is buurtbewoners wel wat waard om het stof even te laten dalen hier, voor er nog veel meer overhoop wordt gehaald. Zeker als het houtje-touwtje oplossingen betreft, waar de buurt niets aan heeft. Ik wens u veel wijsheid toe bij het nemen van deze beslissing, al denk ik dat die voor zich spreekt.

Met vriendelijke groet,

Botte Jellema