documentair

Ik maak audiodocumentaires, over de meest uiteenlopende onderwerpen. Soms persoonlijk, soms ook helemaal niet. Het is fijn om ergens eens helemaal in te duiken en ik heb veel plezier in het vorm geven aan gelaagde audioverhalen. Ik maak de verhalen zelfstandig, uiteraard met eindredactie van de opdrachtgevers. Ik werk(te) voor titels als NTR Radio 4, RadioDoc/ HollandDoc op NPO Radio 1, VPRO De Avonden en HUMAN Wat Blijft op NPO Radio 1.

Hieronder vindt u samenvattingen van mijn documentaires, linkjes naar uitgebreidere verhalen en terugluisterlinkjes.

Laatste

100 jaar Matthäus
april 2022

Voor de podcastserie Het Verhaal van NPO Radio 4 maakte ik een serie van vijf afleveringen over het eeuwfeest van de Nederlandse Bachvereniging.

De Nederlandse Bachvereniging bestaat 100 jaar. Als je nu 100 jaar geleden hebt bedacht dat je de Matthäus-Passion wilt uitvoeren zoals Bach het heeft bedoeld, en je musici hebben zich de laatste veertig jaar gespecialiseerd in de muziek van Bach, dan is er onderhand wel een definitieve, perfecte Matthäus-Passion, toch? Over die vraag gaat de podcast 100 Jaar Matthäus.

In deze serie kom je meer te weten over de geschiedenis van de Nederlandse Bachvereniging en hoor je meer over die grote, niet te vermijden Matthäus-Passion en de Nederlandse uitvoeringstraditie. 

Podcastmaker Botte Jellema gaat met Marloes Biermans, artistiek medewerker bij de Nederlandse Bachvereniging, op onderzoek uit. Ze gaan op bezoek bij: Jos van Veldhoven, meer dan 35 jaar dirigent van de Nederlandse Bachvereniging; Shunske Sato, concertmeester en huidige artistiek leider van de Bachvereniging; Leo van Doeselaar, organist met wortels in de Bachvereniging sinds 1981 en zelfs nog daarvoor; Tom Huizinga, die jarenlang tenor zong in het koor van de Bachvereniging; Femke Huizinga, Toms dochter en altvioliste bij de Bachvereniging en Marten Root, fluitist van de Bachvereniging. Marloes leidt Botte rond in de Grote Kerk in Naarden.

De serie is te vinden in de podcast Het Verhaal, te beluisteren in Apple Podcasts, Google Podcasts en op Spotify.

Grotere verhalen

Sweelinck Nu
oktober 2021

In oktober 2021 is het vierhonderd jaar geleden dat de Nederlandse componist Jan Pieterszoon Sweelinck overleed. Voor de NTR en NPO Radio 4 maakte ik een vijfdelige podcastserie over deze grote en wereldwijd geëerde componist. Sweelinck’s invloed op de Westerse klassieke muziek is groot, en bereikte Bach via de Noord-Duitse Orgelschool. Hij stond ooit op het briefje van vijfentwintig gulden en het Amsterdamse conservatorium was naar hem vernoemd. Maar Sweelinck is misschien wel de minst bekende Bekende Nederlander – dus wat is Sweelinck Nu?

Fryslân Regenboogprovincie
december 2020

2020 was een rampjaar. Toen ik werd gevraagd of ik een bijdrage kon leveren aan de laatste RadioDoc op NPO Radio 1, zei ik: misschien is het een goed idee om iets te maken over iets dat dit jaar wél is gelukt. Ik had op dat moment net de televisiedocumentaire Rainbow Warrior van Omrop Fryslân gezien. Daarin wordt Sipke-Jan Bousema gevolgd bij zijn strijd om van Fryslân een regenboogprovincie te maken. Dat moet een goed verhaal zijn. Toch? meer >>

Hand in Hand – Ronnie en Jasper
juni 2019

Twee jaar geleden, april 2017, werden Ronnie en Jasper op een brug in Arnhem in elkaar geslagen. Ze liepen er hand in hand, en er is gescholden met ‘vieze flikker’ en andere homofobe woorden. Het was anti-homogeweld. Brede maatschappelijke verontwaardiging volgde en mannen gingen massaal hand in hand op de foto op sociale media. Wat is er na twee jaar van rechtszaken nog over van deze verontwaardiging? meer >>

Nathan
maart 2018

Nathan is een student uit Den Haag, over wie ik voor RadioDoc een portret maakte. Het is een verhaal over een jong leven dat een slechte start had, over je verhouden tot anderen, en over leven en dood. meer >>

Als ze maar van me af blijven
april 2017

Hoe is het gesteld met de homo-emancipatie in Nederland? De vraag drong zich meer en meer op aan mij. Zeker toen Ronnie en Jasper begin april 2017 in elkaar werden geslagen in Arnhem, omdat ze hand in hand liepen. Het zoveelste geval van anti-homogeweld. Het geeft een onveilig gevoel, en het is lastig te rijmen met het feit dat Nederland al jaren bovenaan staat in de lijstjes over homoacceptatie. meer >>

Vier jaar Vogelaar
februari 2011

Ik woon in de Indische buurt in Amsterdam, een van de Vogelaarwijken. Vernoemd naar minister Vogelaar die in 2007 het plan lanceerde om van veertig probleemwijken binnen acht jaar veertig prachtwijken te maken. We zijn vier jaar verder, halverwege. De wijkaanpak wordt momenteel getoetst door de overheid, binnenkort verschijnt het commissierapport. Ik ga alvast op pad in mijn eigen buurt. meer >>

Broadcaster
mei 2008

Naar New York vliegen, afspreken met een vriendin van Jeff Buckley en vervolgens op zijn gitaar mogen spelen. Deze droom kwam voor mij uit. Niet eerder kreeg iemand toegang tot dat instrument van de inmiddels elf jaar geleden overleden singer/songwriter. Voor het VPRO-radioprogramma De Avonden maakte ik een documentaire over het gitaarmodel Fender Telecaster. Jeff Buckley is een van de bekendste bespelers van dit model gitaar. Deze documentaire is ook uitgezonden in Holland Doc op Radio 1. meer >>

Kleinere verhalen

Wat blijft – Haitink
december 2021

In de podcastserie Wat blijft volgen interviewers het spoor terug van recent overleden Nederlanders. Wat hebben zij écht betekend? Wat kunnen we leren van hun leven? En hoe leven zij voort?

Met Wat blijft zet HUMAN een necrologieën-bibliotheek op in een nieuwe vorm: een podcast. Wat blijft biedt een intieme kijk in het leven van recent overleden Nederlanders, door de ogen van kenners en nabestaanden.

Bernard Haitink was een van de grootste dirigenten ter wereld en werd door musici een tovenaar genoemd. Wat was zijn magie? Botte Jellema volgt zijn spoor terug met altviolist en jeugdvriend Wim ten Have, violist bij het Concertgebouworkest Caroline Strumphler, en de jonge dirigent Manoj Kamps.

De Molenberg
december 2019

Het is een aardbevingsgebied; de bevolking vergrijst; er wonen steeds minder mensen…. en toch zijn er plannen voor een hagelnieuw theater in Delfzijl. In de veelgeplaagde Groningse stad zal, naar verwachting, in 2023 een nieuw cultuurcentrum staan, voor ruim 22 miljoen euro. Dat lukt onder andere met geld dat is bedoeld om de leefbaarheid in het Groningse ‘Ommeland’ te vergroten. En als dat theater er staat, kan de directeur met pensioen. meer >>

Geen voorstelling van te maken
december 2018

Er komt een nationaal Holocaust Namenmonument. Het wordt het grootste monument van Nederland, en wordt een plek waar de namen zijn te lezen van 102.000 Joden, Sinti en Roma die zijn vermoord in nazi-concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het is een initiatief van het Nederlands Auschwitz Comité, en het ontwerp stond eigenlijk al meteen vast. Maar waarom hebben we het er in Nederland nooit over gehad hoe dat er uit moet zien? meer >>

XTC – de ongemakkelijke achterkant van het feestpilletje
september 2018

De Politieacademie schreef een rapport waarin stond dat de wereldwijde omzet van in Nederland geproduceerde synthetische drugs in 2017 minstens 18,9 miljard euro is geweest. Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid reageerde op dat rapport met twee dingen. Ten eerste trok hij 100 miljoen euro uit voor opsporing en bestrijding, en ten tweede deed hij een moreel appèl op de gebruikers van XTC. meer >>

De Jeugd van Tegenwoordig
mei 2018

Is de jeugd van tegenwoordig niet geïnteresseerd in het meesterwerk van Rembrandt, of zijn dit juist nieuwsgierige kids? Een radioverhaal over een foto, die in Der Spiegel, Frankfurter Algemeine en in TIME magazine heeft gestaan, en nog altijd over de sociale media gaat. meer >>

De Bijlmertapes
september 2017

Op 4 oktober 1992, vijfentwintig jaar geleden, stortte er een Boeing van El Al neer in de Amsterdamse Bijlmer. Ik ontving kort geleden een belangwekkend mailtje van een medewerker van Stadsarchief Amsterdam: “Onlangs kregen wij hier een nieuw deel politiearchief binnen. Het gaat om alle mobilofoonverkeer van de politie tijdens de Bijlmerramp en alle telefoontjes die binnenkwamen”. Dit was het begin van een speurtocht. meer >>

Portret van Pim de Kuijer
juli 2017

In juli 2017 was het drie jaar geleden dat Pim de Kuijer om het leven kwam als inzittende van MH17. Dit is een portret van Pim de Kuijer, in samenwerking met de mensen achter de Pim de Kuijer Lezing en Echt Gebeurd (Toomler). Hier terug te luisteren (10 min).

Als ik de Liefde niet heb
december 2016

Marjolijn van Heemstra en de Rotterdamse priester Remy Jacobs, die zelf als kind is misbruikt, hielden met de voorstelling ‘Als ik de Liefde niet heb’, gemaakt bij het RoTheater, een ontroerend en indrukwekkend pleidooi voor meer openheid en liefde. In deze radiodocumentaire blikken Marjolijn en Remy terug op de intense onderneming die de voorstelling was, en waarin ze vertellen wat er sinds de laatste voorstelling is gebeurd. meer >>

Paardenkracht
juli 2016

Sporters weten op welk moment ze moeten presteren, en daar hebben ze lang naar toe gewerkt. Maar hoe gaat dat bij sporters die je niet kan vertellen op welk moment ze een maximale prestatie moeten leveren. Namelijk bij dieren. Een ‘sportdoc’ in het kader van de Sportzomer op NPO Radio 1, uitgezonden op vrijdag 29 juli 2016. Hier terug te luisteren (9 minuten).

Het Terroristenhorloge
maart 2016

De Japanse zwarte, plastic digitale horloges uit de jaren ’80 zijn iconisch. Ze worden nog steeds gemaakt. Maar aan één model kleeft een wel heel opmerkelijk verhaal. Klik hier voor meer info en beluisteren (10 minuten).

Auto-auto
mei 2015

De zelfrijdende auto lijkt er onvermijdelijk aan te komen. Bedrijven als Google, Mercedes, Apple en Volvo experimenteren er volop mee. Techniekstudenten proberen elkaar in zelfrijd-wedstrijden de loef af te steken en ons kabinet wil dat Nederland voorop gaat lopen in de ontwikkeling van autonoom rijdende auto’s. De berichten er over in de media zijn optimistisch. Maar, kan de auto-auto die beloftes werkelijk waarmaken. En, willen we het wel? meer >>

YOLO – de zelfbewuste leegte
februari 2015

Jongvolwassenen van Generatie Y, millennials, geboren in de jaren ’80 en ’90 – hebben een ironische levenshouding. Hun ironie functioneert als een schild: niemand kan ze raken, omdat alles een grap is. Dat schrijft Christy Wampole in de New York Times. Ik herken deze beschrijving bij enkele beeldbepalende Y’ers en maak me zorgen: het leven is te kort om helemaal met ironie te vullen.
meer >>

Op Stang
oktober 2014

Is kwaad worden niet een beetje achterlijk? Kan een beschaafd mens niet heel goed zonder? Of is het juist handig om razend te kunnen worden? Zijn er evolutionaire voordelen van woede? Het zijn vragen die mij bezig houden, en die me naar de Customer Care afdeling van UPC, een boze man en naar de Politieacademie brengen in een poging deze zwarte materie te onderzoeken. meer >>

Het Verraad van de Voorstelling
februari 2014

Wat is echt? Wat onze ogen en oren bereikt is tot in de puntjes vormgegeven, en ziet er vaak anders uit dan wat het is. Gephotoshopte gezichten, geknipt-en geplakte radio en televisie, zangers die zuiver zingen door een computer. We weten wel dat het nep is. Maar wanneer voelen we ons belazerd? De documentaire ‘Het Verraad van de Voorstelling’ is een radio-essay over hoe we genept worden, door Michael Bublé en Kinderen voor Kinderen, waarin ik zing en Plato en The Matrix er bij haal. Dat allemaal in slechts 32 minuten. meer >>

Bloot op de Radio
oktober 2012

De ontblote borsten van Kate Middleton staan op de foto in de bladen, en dat is nieuws. Als journalist snap ik wel dat dat zo is. Maar welbeschouwd kunnen de borsten van de Britse prinses voor geen mens op aarde de eerste zijn die hij of zij ziet. Waarom doen we zo ingewikkeld over bloot? Een persoonlijke documentaire over lichamelijkheid, schaamte en … bloot. meer >>

Jazz, Poëzie en de Dood
februari 2011

“Jazz is. Jazz leeft. Gebeurt. Beweegt. Jazz neemt. Jazz geeft. Jazz weet. Jazz spreekt.” De dreunende dichtregels van Jules Deelder over jazz brengt hij nu in de praktijk. De komende weken staat hij op het podium met New Cool Collective. Twee eigenzinnige grootheden die niet van afspraken houden. Maar soms moeten ze wel. meer >>

Homo punt nl
maart 2010

Zes homo’s. Drie tieners en drie dertigers vertellen hun coming-out verhaal op de radio. Er zit amper vijftien jaar tussen en een groot verschil in maatschappelijke acceptatie van homoseksualiteit is er niet. Maar dankzij internet is er wel ongelooflijk veel veranderd. En ik ontmoet iemand uit mijn schooltijd, die daar alles mee heeft te maken. meer >>

Spizzichino bekkens
januari 2010

Bekkens. Op het oog zijn het zulke simpele stalen schijven. Maar voor slagwerkers is het ontzettend belangrijk gereedschap in hun instrument. Ze geven er veel geld aan uit. Haye Jellema, mijn broer, is professioneel drummer. Hij kocht voor 900 dollar een tweedehands ‘Spizzichino’-bekken. Een ongelooflijk bedrag, vond ik. Haye stelde voor Roberto Spizzichino in Italië op te zoeken, de enige op de wereld die bekkens maakt met de hand – voor zover bekend. meer >>

Wacht Op Koe
november 2009

Ooit maakte ik een belangrijke keuze in mijn leven die ook het bestaan van m’n zus ingrijpend zou veranderen. Ik trad namelijk niet in de voetsporen van zijn vader en werd geen boer. Nu wordt het melkveebedrijf van mijn vader overgenomen door m’n zus en haar vriend. Wat beweegt hen om een boerenbedrijf te beginnen in deze voor die bedrijfstak zware tijden en hoe gaan ze het doen? meer >>

Galm
april 2009

Als kind gil je wanneer je door een tunnel fietst, omdat dat zo lekker galmt. Reflecties van geluid zijn voor ons heel belangrijk; we oriënteren ons er mee en het maakt muziek mooi. Het is een belangrijk onderdeel van geluidsproducties. Arjen van der Schoot maakt galmsoftware en ging naar Los Angeles om daar de galm van de studio van Frank Zappa vast te leggen. meer >>