Auteur: Botte Jellema

En weer verdwijnt een bepalende winkel uit het straatbeeld, zo luidde de wat dweperige inleiding van het bericht in het NOS Journaal over Intertoys deze week. Uitstel van betaling was aangevraagd, het voorportaal van een faillissement. Romantiek is een mooi sentiment in nieuwsberichten. De NOS zocht het dramatische in dit verhaal. Zonder twijfel hebben ze geprobeerd om personeel voor de camera te krijgen, maar dat zal de PR-afdeling van Intertoys wel hebben afgedekt met een interne memo: praat niet met de pers. Spijtig, omdat bij het personeel nu juist het echte drama zit: daar zijn de mensen met gezinnen die voor hun inkomen afhankelijk zijn van Intertoys. Maar dat kreeg de NOS dus niet in beeld.

Dus kregen we de nostalgische middenstandsromantiek over de oud-Nederlandse winkelstraten, en zo kwam het winkelende publiek in beeld. Dat werd aangesproken op het online kopen. Ja, tsja. Meer kwam daar ook niet uit. Dan de CEO in beeld, Roland Armbruster. Ja, zei hij, mensen kopen inderdaad vaker online. En hij haalde ook nog even uit naar Action, Lidl en Aldi, die volgens hem “heel opportunistisch” alleen met sinterklaas en kerst even speelgoed verkopen. Ik moest een beetje lachen toen ik het woord opportunistisch uit zijn mond hoorde.

Want wat was er ook alweer aan de hand met dat Intertoys… ik moest het googlen om het weer precies voor ogen te krijgen, maar ik had het goed onthouden. Jarenlang was Intertoys onderdeel van Blokker, net als die andere speelgoedketens Bart Smit en Toys CL. Die laatste twee merken zouden verdwijnen in 2016 onder Blokker, om te veranderen in Intertoys. Dat is allemaal niet helemaal gelukt, voordat Blokker zelf in 2017 in financieel zwaar weer terecht kwam. Ook iets met online aankopen. Intertoys werd toen door Blokker verkocht aan investeringsmaatschappij Alteri.

Kijk, ik ben geen econoom, maar volgens mij hebben investeringsmaatschappijen van opportunisme een bedrijfsmodelletje gemaakt: hun hele bestaan draait om opportunisme. Alteri wordt door Bloomberg omschreven als een firma die gespecialiseerd is in management buyouts, buyins, reorganisaties; en nogmaals, ik ben geen econoom, maar Intertoys nu nog zien als een beeldbepalend middenstandertje in rustieke oud-Nederlandse winkelstraatjes, dat ten onder gaat aan opportunisme van prijsvechters, dat deugt niet helemaal. Wat een vreemde kapitalisme-romantiek.

Well played, Alteri. Maar het publiek is niet gek. Vertel mij waarom iemand een paar euro’s meer moet uitgeven aan een speelgoedautootje in een winkel, wanneer die winkel in handen is van een investeringsmaatschappij. Opportunisme wordt bestreden met opportunisme, en het publiek heeft altijd gelijk. Intertoys wil zich nu meer richten op online. Mooi op tijd, in 2019. Is dat echt de weg, Intertoys? Je kiest je eigen concurrentie.

Zo’n drie jaar geleden kocht ik voor het laatst speelgoed; een soortement klein drumstelletje voor mijn neefje. Ik kocht het bij een onafhankelijke speelgoedzaak, die zich heeft gespecialiseerd in duurzaamheid: ze hebben bijvoorbeeld veel speelgoed van hout. Dit drumstelletje ook. Het is zo vernuftig gebouwd, dat de kleuter zichzelf er helemaal op kan storten, zoals kleuters doen, en dat je het daarna weer kan uitvouwen en het gewoon weer werkt. Het was duur, maar naar het zich laat aanzien gaat dit nog wel een paar jaar en neefjes en nichtjes mee. Ik weet niet hoe lang het gemiddelde Intertoys- of internetspeelgoed mee gaat. Als het de winkel al haalt, en niet onderweg al uit zeecontainers op het Wad aanspoelt. Ik bedoel: ik vertel het maar even, dat er meer is dan dat Intertoys. Ook online.

Voor ons simpele zielen zou het wel een goede zaak zijn als er een verplicht keurmerk bij winkelketens komt: ‘Pas op voor opportunisme: in investeerdersbezit!’ Romantiek en middenstand – het is een moeizaam huwelijk, zelfs op een Valentijnsdag als vandaag.

Uitgesproken op Omrop Fryslân Radio op donderdag 14 februari 2019

Het schijnt een feestje te zijn geweest. Afgelopen weekend ging er een trein van Groningen naar Amsterdam in een recordtijd van … één uur en vijftig minuten. Jawel: tien minuten tijdwinst! Aan boord waren dan ook een fanfareorkest en natuurlijk bobo’s. Dat waren ProRail-topman Pier Eringa, NS-topman Roger van Boxtel en burgemeester van Groningen Peter den Oudsten. Allemaal om een nieuw plan kracht bij te zetten om de spoorverbinding naar het noorden op te waarderen. De jenever kwam er bij toen de trein na Zwolle de mind blowing snelheid van 167 kilometer per uur aantikte.

Nu kunnen we we sceptisch doen over de prestatie van tien minuten tijdwinst… en dat is precies wat ik nu ga doen. Want allemachtig; ik heb anno nu een computer in mijn zak die bijna duizend keer sneller is dan de eerste PC; ik kan a la minute een foto maken die een paar milliseconden later overal op de wereld is te zien; en dat auto’s zichzelf kunnen inparkeren, daar kijken we al tien jaar niet meer van op. Maar als ik met het openbaar vervoer van mijn huis naar dat van mijn ouders wil, doe ik daar drie en een half tot meer dan vier uur over, en ’s avonds na acht uur hoef ik het niet eens meer te proberen, want dan kan het domweg niet meer. Het is 130 kilometer; omgerekend gaat het dus met 33 kilometer per uur.

Deze week presenteerde Staatssecretaris Van Veldhoven ook haar plan Toekomstbeeld Openbaar Vervoer 2040. Kern daarvan is een metro-achtig netwerk tussen negen grote steden in Nederland. Meest noordelijke daar van is Zwolle. Er is nog een hoofdstukje besteed aan ‘economische kerngebieden’, en dan doet Groningen (bijna twee keer zo groot als Zwolle) wel mee, maar in Fryslân helemaal niks. Er wordt gespeculeerd over een zweeftrein en de hyperloop, maar dat het hoofdstukje afsluit met dit zinnetje, zegt genoeg: ‘onduidelijk of ze in Nederland tot een goede businesscase kunnen komen; als dat zo is, dan spelen we er op in.’ Bedankt.

Plannen zijn er genoeg geweest. De Zuiderzeelijn, een magneetzweefbaan, een noordelijke HSL, en wie kan zich niet de Superbus van wijlen Wubbo Ockels herinneren. Ging allemaal niet door. Een paar grote rails-projecten die een paar decennia geleden waren gestart, zoals de HSL, de Betuwelijn en de Amsterdamse Noordzuidlijn, liepen financieel zo erg uit de hand, dat geen enkele bestuurder meer aan spoorrails durfde aan te raken. En moet je die happy Amsterdammers nu eens zien, met hun metro van binnen de ring naar binnen de ring. De ambities waren groter: naar Zaandam er mee, en naar Schiphol, and beyond. Maar nee.

Ik sprak een journalist die veel over Amsterdam Noord en infrastructuur heeft geschreven, en hij zegt dat wanneer je een metrolijn aanlegt, het een garantie is voor succes voor alles wat daar bij in de buurt ligt. Let maar op, zei hij, over een paar jaar is Amsterdam Noord bij de Noordzuidlijn compleet getransformeerd. Het gebeurde ook met de Oostlijn, naar de Bijlmer. Het heeft even geduurd, maar dan krijg je ook wat. Dus dat Fryslân nu buiten de plannen blijft, kan ook betekenen dat ze er nooit meer in komt.

Rond rails richting het noorden blijft het stil. Geen snelle verbinding. In het westen is de woningmarkt intussen zo gloeiend, dat ze het in Lemmer al merken. De files bereiken dit jaar recordlengtes, en al dat extra asfalt dat in de crisis is aangelegd, heeft amper verschil gemaakt. Omdat de keuze tussen de auto en de trein in veel gevallen gewoon een no brainer is. Breng mij in een uur van Amsterdam naar Groningen, ja dan hebben we het over iets anders. En dan ook nog graag in een vergelijkbare tijd naar Leeuwarden (even groot als Zwolle); die boemel naar Sneek kan ik daarna nog wel aan. Dan komen we in de buurt van de snelheid van de auto.

Er wonen bijna twee keer zoveel mensen in Nederland, maar onze spoorlijnen liggen grotendeels nog op de zelfde plaats als waar ze lagen toen de eerste PC werd verkocht. Ook in 1950 was je vanuit Scharnegoutum eerder met de auto in Amsterdam, dan in 2019 met het openbaar vervoer. Kan die succesvolle club die van Leeuwarden een culturele hoofdstad heeft gemaakt niet weer bij elkaar komen? Om even wat rappe rails voor Fryslân te regelen?

De feest-intercity van afgelopen weekend kwam die tien minuten eerder aan op Amsterdam Zuid, trouwens. Het is vanaf daar naar Amsterdam Centraal met de Noordzuidlijn nog tien minuten.

7 februari 2019 uitgesproken op Omrop Fryslân Radio.

Met Paulien Cornelisse! Decennia worden in sla-vorm ingedeeld, Anomalisa moeten we zien, Ype praat tien volle minuten in z’n eentje over de Pet Shop Boys, natuurlijk gaat het over Brexit en Hitler en worden we in bad genomen. Akkie joy troedelen met een pompie. Maar waar zou Mats van dromen…

We waren te gast in VondelCS, in het Vondelpark in Amsterdam. Terwijl sneeuw het park in een sprookje veranderde, was de zaal al veranderd in een droompaleis, met gratis thee en koekjes, met allemaal lieve mensen, fijne verhalen en warme harten voor onze podcast. Luister mee naar wat er allemaal voorbij kwam, van drinken tot dansen, en van parachutespringen tot hoogtevrees.

Extra dank aan de initiators Julia van Alem en Steven Driehuis!

🍲 Deze aflevering wordt mede mogelijk gemaakt door Hello Fresh! Ga naar https://www.hellofresh.nl/podcast en ontvang 50% korting op je eerste box. 

Teun van Essen is te gast! Horeca-ondernemer, theatermaker, festivalorganisator en Echt Gebeurd-Gala-verteller. Een echte regelnicht, en dan leggen we er iets op toe. Wanneer houdt je jeugd op, hoe deden we dat toen we net afgestudeerd waren, en een eeneiïge podcast. Hoogbegaafd en mild pedant loodsen we u langs de geekste dingen richting Vondel CS. Veel plezier met aflevering 80!

Hiske Versprille is te gast! Waarom gaat het de hele tijd over eten? Gaat ze nog nieuwe Chefts bakken? Of rot het aan, slash, vergupt het? Onwillekeurig rijst de vraag of het hele geval straks om zijn as zal gaan draaien en Ilja Gort met een stokbrood uit de coulissen danst om een loepzuivere Marseillaise te spelen op zijn neusfluit.

We zijn terug! Botte en Ype behandelen wat in hun leven passeerde in de afgelopen weken en de laatste dagen, zoals de Nashville-verklaring. Heel veel toffe berichten weer op de Eeuw-o-Foon, over Mathilde Santing bij de tandarts, Linda Duits en haar tanden, tips hoe er achter te komen hoe iemand heet, podcasthondjes en Bram de Wijs. In onze glazen bokaal zwemmen we onze rondjes, of je nou achteruit luistert of alfabetisch. Veel plezier in het nije jier!