Boyhood

Als Mason een jaar of acht is, zien we hem achter een schuurtje zitten. In de schaduw, op de modder, voorovergebogen. Elk jongetje van acht doet dat. Dan zien we waar hij naar kijkt: het karkas van een dood vogeltje. Mason zegt niks. Doet niks. Hij kijkt alleen. Wat mij betreft is dit een van de belangrijkste scenes uit de briljante semi-documentaire film ‘Boyhood’.

Hieronder ga ik het nodige over de film verklappen. Weet dat, als je van plan bent deze film te gaan zien. Als je twijfelt, niet wil of ‘m al hebt gezien, lees dan sowieso verder.

Net echt
Ik was zo’n jongetje als Mason, zoals nagenoeg elke man op aarde zo’n jongetje is geweest. Ellar Coltrane (1994), die Mason gestalte geeft, is gefilmd tussen zijn zesde en zijn achttiende. De jongensjaren. Mason heeft een zusje, waar hij voortdurend ruzie mee heeft, en een moeder die steeds voor foute mannen valt. We beleven twee echtscheidingen met huislijk geweld en drankmisbruik, vanuit het perspectief van een kind.

Maar deze gebeurtenissen komen voorbij zoals ook het bladeren door de lingeriepagina’s van een postordercatalogus voorbij komt, of het mountainbiken met een vriendje, of een kampeerscène, of een autorit met vrienden, of een eerste joint. Als gebeurtenis, maar zonder de gecomprimeerde dramatische uitwerking die je doorgaans in film of theater ziet. Net echt.

Herkenbaar
De eerste twee uur van deze film (hij duurt bijna drie uur) is feitelijk een aaneenschakeling van losse scènes. Er is niet veel filmisch drama. Als Mason zijn rijbewijs heeft, waarschuwt zijn vader om heel voorzichtig te rijden. Een half uur verderop in de film rijdt Mason met een vriendinnetje in zijn auto. Zij laat op haar mobieltje een plaatje van een varkentje zien. Geconditioneerd als dramakijker, verwacht ik dat hij nu dus dat verschrikkelijke auto-ongeluk zal krijgen. Mooi niet.

Maar veel meer dan drama is er herkenbaarheid. Zo observerend en registrerend als Mason is, zo was ik ook. Zo is elk kind; ik zie het bij mijn jonge neefje en nichtjes. Alles wordt onthouden. Als Masons vader z’n musclecar blijkt te hebben verkocht, zegt Mason “Je had ‘m mij beloofd voor mijn zestiende verjaardag”. Mason was tien toen vader dat had gezegd. Ze onthouden alles. Van dronken stiefvaders tot dode vogeltjes.

Vragen
Mason blijft relatief stil. Maar na twee uur, als Mason vijftien of zestien is, wordt hij een karakter. Zoals jonge mensen dat worden na hun pubertijd. Mason blijkt een goed oog voor fotografie te hebben. Hij begint ruzies te krijgen met z’n docenten en bazen, en wordt opstandig. Dat uit zich in de film in conversaties met een vriendinnetje. Ze vindt hem een zwartkijker en maakt het uit. Maar Mason is geen zwartkijker, hij begint vragen te stellen. Hij begint aan de ‘werkelijkheid’ te pulken. Wat in een film slim en geestig is, uit de aard van de zaak, en in dit geval al helemaal. Het is immers een semi-documentaire.

Mason zit in de auto en vertelt zijn vriendinnetje hoe de maatschappelijke systemen ons in hun greep hebben en zegt cynisch dat het een groot complot is. “You are weird”, zegt ze glimlachend. Oh, hoe vaak heb ik dat gehoord.

Zin van het leven
Waar gaat het allemaal over, vraagt Mason op zijn achttiende, vlak voordat hij gaat studeren. Hij stelt deze vraag letterlijk, aan zijn biologische vader, vroeger een flierefluiter, inmiddels gesettled en aan een tweede leg begonnen.

“Alles?”, vraagt z’n vader met een zenuwachtig lachje. Even daarna zien we Masons moeder, die kleiner gaat wonen nu haar kinderen het huis uit zijn. Ze heeft de kinderen groot gebracht en er alles aan gedaan om dat goed te doen. Bij het uitruimen van het huis moet ze huilen: “Ik dacht dat er meer zou zijn.”

“Het eerst volgende is mijn begrafenis”, zegt de moeder. Mason antwoord dat ze nu misschien zo’n veertig jaar overslaat. En weer is het drama ontladen; wanneer hoor je in een film nu iemand zoiets nuchters zeggen? Net echt.

Gedenk te sterven
‘Boyhood’ is wat dat betreft de viering van het leven (er wordt ook letterlijk veel gevierd). Alles is graffiti spuiten, alles is mountainbiken, je zusje pesten, flirten, het verstrijken van tijd, een zonsondergang, een autorit, zwemmen in open water, een baan als afwasser, een vriend, een foto, school, een versleten spijkerbroek, een gitaar, een moeder, kijken naar een dood vogeltje. Dat is alles.

Dan de slotscene. Mason gaat studeren en heeft net een medestudente ontmoet. Ze zitten bij een riviertje, bij een zonsondergang. Zij: “Sommigen zeggen dat je in het leven het moment moet pakken. Ik denk dat het andersom is”.

Het is een grappige dubbelzinnige omkering. Het gaat over de film, waaraan regisseur en schrijver Richard Linklater twaalf jaar heeft gewerkt. Niet bepaald ‘een moment’. Het gaat over Masons existentiële kwestie, want zulke ‘momenten’ zouden een antwoord kunnen vormen op de vraag waar het allemaal over gaat.

Maar de dwaasheid van een idee over de zin van het leven is iets wat ze weglachen. Ze zeggen het niet. Mason zwijgt weer. Net als zijn foto’s. Net als toen hij een dood vogeltje bekeek, in een proces van ontbinden tot stof. Memento mori.

Grootste eenheid
Er is geen groter iets, er is niet ‘meer’. Dit, het leven op deze aarde, het verstrijken van tijd, het moment dat een menselijk leven is, is de grootste eenheid in het echte leven. Niet de dramatische constructies van religie, kunst of idealen. En het is goed.

Nooit eerder zo krachtig verteld als in ‘Boyhood’.