De brief van Schiphol aan omwonenden is een onberispelijk meesterwerk van moderne public stakeholders communication

Ik blijk een van de uitverkorenen te zijn, die van het grote Schiphol (in de top tien van grootste luchthavens ter wereld) een brief mocht ontvangen. Van Birgit! In de vijftien jaar dat ik in Amsterdam woon, is dat nog nooit gebeurd. Mijn inschatting is dat meer mensen ‘m hebben gekregen, misschien wel een miljoen, dus het is een belangrijke brief. Zeker als je iets weet van de discussie over de groeiwensen van het bedrijf, de overlast die omwonenden (meestal niet-Amsterdam) er van hebben, en dat het bedrijf voor een belangrijk deel in handen is van de staat en de Gemeente Amsterdam.

Een analyse.

Stop. Bij het eerste woord al. ‘Jaarlijks’ heeft iets geruststellends; een verjaardag, Hemelvaartsdag en Valentijn zijn jaarlijks; niks aan de hand. Niet ongerust worden dat er ineens na vijftien jaar een brief van Schiphol in je bus zit. Een goed moment om deze brief dus terzijde te leggen. Het water is er per slot van rekening ook wel jaarlijks een keer af. Hoe erg kan het zijn.

Nog meer geruststelling. Dat onderhoud essentieel is om de veiligheid en onverwachte storingen te voorkomen geldt ook voor een pannenset. En als we dat al niet begrijpen, dan hadden we toch op z’n minst de moeite kunnen doen om in de media te lezen over taxibanen van Schiphol; wie heeft er niet een google news alert op!

Birgit laat er geen gras over groeien; het begint overmorgen al. Ik heb persoonlijk geen flauw idee welke baan de Zwanenburgbaan is, maar aangezien ik deze brief krijg, is het waarschijnlijk mijn lievelingsbaan, qua minste hoeveelheid overlast als-ie gewoon in gebruik is. Anders zou ik deze brief niet krijgen. Toch eens op een kaartje opzoeken welke baan het is.

Verder goed om te lezen dat de baanverlichting van Schiphol LED wordt. Goed dat die lampjes straks nog maar 0,0003% van de uitstoot veroorzaken die een 747 heeft als-ie even hoest.

Het kan leiden tot meer of juist minder geluidsoverlast! Wie zal het zeggen? De wedkantoren zijn geopend.

Ik ben verliefd op het woordje ‘juist’ in die zin – briljant. Birgit had het weg kunnen laten, en dan had de zin exact hetzelfde betekend. Maar door het woordje ‘juist’ wordt de waarschijnlijkheid van de ‘minder’-optie groter. Juridisch niet natuurlijk, maar gevoelsmatig wel. Communicatieparel!

Hoe zou Schiphol nu ook kunnen weten of deze werkzaamheden tot meer of minder overlast voor omwonenden leidt – vliegtuigen, decibellen, geluidscontouren, het is allemaal ingewikkeld jargon waar je het publiek natuurlijk niet mee moet lastig vallen.

Oh.

GeLuIdSpReFeReNtIeEl BaAnGeBrUiKsYsTeEm!

Ongelooflijk – Birgit geeft ons een uniek inkijkje in de inner workings van de kern van Schiphols bedrijfsysteem. Het is net zo interessant als hoe ik mijn auto parkeer, volgens mijn eigen afstandspreferentieel parkeervakgebruiksysteem.

Ze doen echt hun best om zo min mogelijk hinder op te leveren.

Maar er moeten natuurlijk wel gewoon vliegtuigen landen.

Mocht uit de voorgaande alinea’s op een of andere manier toch de vraag zijn gerezen of wij als omwonenden overlast zouden kunnen ervaren vanwege de verbouwing, en mochten we ondanks alles door hebben gelezen, dan is deze alinea de schop waarmee je helemaal tegen de grond wordt gewerkt. Schiphol schetst hier een black box, niet bedoeld voor het publiek om te doorgronden, waardoor het volgende gesprek tussen twee buurvrouwen over de heg kan plaatsvinden:

“Hey buurvrouw, wat maken de vliegtuigen een lawaai vanochtend he?”

“Haai, ja dat komt doordat Schiphol de start- en landingsbanen volgens een geluidspreferentieel baangebruiksysteem inzet, waarbij ze de voorkeur geven aan banen die de minste hinder opleveren en vliegbewegingen over dichtbevolkte gebieden zoveel mogelijk vermijden, wat ze doen volgens een vaste voorkeursvolgorde, ook wel de preferentievolgorde genaamd.”

“…”

Het tweede zinnetje, ‘zo’n 200 vliegbewegingen per dag zich verplaatsen’. Het argeloze ‘zo’n’; hoeveel is 200 nou eigenlijk echt; en ‘zich verplaatsen’ alsof ze een eigen wil hebben. Schitterend. IJs en weder dienende.

Zo niet vergeten even te googlen waar welke baan ook weer ligt.

“Zeer uitzonderlijk”. Het is bijna niet voor te stellen dat het gebeurt, maar toch heeft Schiphol maar even met de gemeente Aalsmeer en bewonersverenigingen om tafel gezeten om hierover keiharde afspraken te maken.

Ook hier weer de vaagheid: ‘verwachten’ dat het 1 of 2 nachten zal zijn, dus een marge van 100%. Wie zal het zeggen.

Het magistrale planningssysteem van de werkzaamheden heeft voorzien in iets dat vergelijkbaar is met lampen in je badkamer plaatsen op het moment dat je de badkamer verbouwt. Birgit zet het er maar even bij, zodat we niet denken dat ze hier niet aan hebben gedacht, voor ons. Ze doen het voor ons, dat realiseren we ons des te meer als onze zomervliegvakantie op het spel wordt gezet!

Birgit heeft wensen ‘meegenomen’ bij het opstellen van de plannen. Mooi. Er blijken wensen te zijn geweest, geen eisen. En ze zijn meegenomen, niet ingewilligd. Feitelijk kan alles wat gezegd is aan de kant zijn geschoven, maar dat gevoel krijg je niet.

Mochten we toch nog twijfels hebben, Birgit heeft het aan papa (de grootaandeelhouder) gevraagd en die vond het goed, hoor!

Ja, ik rond het af. Birgit heeft er keurig bij gezet waar haar kerkhof voor klachten precies ligt, en het logo van BAS kreeg zelfs ruimte in de brief. BAS door het dolle heen natuurlijk. Had ook een kaartje met waar welke baan precies ligt kunnen staan, maar hey.

Ohja, dat banenstelsel van Schiphol. En nog meer baanpreferentievolgorde! Kijk, we weten niet hoe het af gaat lopen met deze werkzaamheden, want deze brief zegt letterlijk niks over wat we kunnen verwachten. Maar omdat dit de eerste brief ever is van Schiphol hierover, zou het mij niets verbazen als dit het scenario is – maar het is pure speculatie:

Waarschijnlijk valt het wel mee, al zullen er een aantal mensen best wel overlast ervaren. Aan het eind van deze werkzaamheden, dus zo’n beetje begin mei, krijgen we nog een brief. Veel mensen zullen zich dan deze eerste brief herinneren, en dan denken: ohja, hey, niks van gemerkt, dat doen ze toch goed bij Schiphol.

En daarna kan ergens volgend jaar ongehinderd groot onderhoud beginnen, waartegen dan niemand in verweer zal komen, want het viel de vorige keer immers zo mee. Ik bedoel: dit gaat over alleen de Zwanenburgbaan – wherever that might be – en ze hebben er nog vijf. Ja, ik weet het niet, maar als omwonende van Schiphol word je natuurlijk wel eens een beetje sceptisch.

Mij rest niets meer dan Birgit te bedanken voor deze parel van een brief, waar waarschijnlijk nog wel een paar communicatiestudenten op kunnen afstuderen. Ik wens iedereen veel Zwanenburgbaanpreferentieplezier toe!

Klootzakken van de kerk

Ik was voor mijn werk bij de opening van de tentoonstelling ‘Alle Rembrandts’, in het Rijksmuseum. Ze exposeren zo’n driehonderd tekeningen van Rembrandt, en alle 22 schilderijen die daar in beheer zijn. 

Er hangt een piepklein etsje tussen; je ziet een getekend graanveld waarin een stelletje ligt te krikken. Een meisje met een melkkan – melkmeisjes waren van lichte zeden, zo preekt het bijschrift – en een man in een pij. Ja, een Katholieke monnik. 

Kennelijk was dit zo’n vierhonderd jaar geleden gewoon bekend, en wel zo bekend dat Rembrandt van Rijn het probleemloos even tekende. En niet weggooide.

Deze week verschijnt in Nederland een boek van Frédéric Martel, die zich vier jaar onderdompelde in de wereld van het Vaticaan. Zijn conclusie is dat zo’n 80 procent van de kardinalen, bisschoppen en andere kerkbestuurders homo is. Zo’n boek dat ik eigenlijk wel wil lezen. Het beslaat ruim zeshonderd pagina’s. Ik weet niet of ik zoveel tijd wil besteden aan die klootzakken van de kerk.

– Maar Botte, wat een taal!

Ja. Schrijver Martel is socioloog en schetst, volgens de nieuwsberichten, een sluitend systeem van wereldwijde homohaat, in alle vormen. Een vicieuze cirkel van de hel. De ‘geestelijken’ zijn homo, maar mogen dat van de kerk niet zijn. Ze hebben een dubbelleven en gaan zich daarin te buiten aan escorts, drugs en jonge jongens. Om dat voor anderen, maar ook voor zichzelf, te verhullen, strijden ze des te harder tegen homoseksualiteit. 

Zoveel schade. Zoveel ellende. En waarom.

Het gaat nog verder. Ze spreken zich ook stellig uit tegen het condoomgebruik, een uitstekend middel in de strijd tegen de HIV-epidemie; één van hen bestond het zelfs om de dwaze uitspraak te doen dat HIV door een condoom heen kan komen. Gebruik het daarom niet… Hoeveel doden deze klootzak op zijn geweten heeft, weet alleen ‘de baas van de paus’, zoals Bert Wagendorp vanochtend treffend schreef in zijn column in de Volkskrant.

De schaal van de cognitieve dissonantie is bijna niet te bevatten, als je de geschatte percentages van homo’s in de Katholieke kerk ziet, en weet hoe groot dat instituut is. De verwerping van homoseksualiteit door die kerk richt onnoemlijk grote schade aan over de hele wereld. Elke homoman, en zelfs elke heteroman, en iedereen die zich elders in het gender- en geaardheidsspectrum bevindt, kerkelijk of niet, wordt hierdoor geraakt. 

Ik probeer me wel eens voor te stellen hoe men over vierhonderd jaar hier op terug kijkt.

Winkelstraatromantiek – vertaalde column bij Omrop Fryslân

En weer verdwijnt een bepalende winkel uit het straatbeeld, zo luidde de wat dweperige inleiding van het bericht in het NOS Journaal over Intertoys deze week. Uitstel van betaling was aangevraagd, het voorportaal van een faillissement. Romantiek is een mooi sentiment in nieuwsberichten. De NOS zocht het dramatische in dit verhaal. Zonder twijfel hebben ze geprobeerd om personeel voor de camera te krijgen, maar dat zal de PR-afdeling van Intertoys wel hebben afgedekt met een interne memo: praat niet met de pers. Spijtig, omdat bij het personeel nu juist het echte drama zit: daar zijn de mensen met gezinnen die voor hun inkomen afhankelijk zijn van Intertoys. Maar dat kreeg de NOS dus niet in beeld.

Dus kregen we de nostalgische middenstandsromantiek over de oud-Nederlandse winkelstraten, en zo kwam het winkelende publiek in beeld. Dat werd aangesproken op het online kopen. Ja, tsja. Meer kwam daar ook niet uit. Dan de CEO in beeld, Roland Armbruster. Ja, zei hij, mensen kopen inderdaad vaker online. En hij haalde ook nog even uit naar Action, Lidl en Aldi, die volgens hem “heel opportunistisch” alleen met sinterklaas en kerst even speelgoed verkopen. Ik moest een beetje lachen toen ik het woord opportunistisch uit zijn mond hoorde.

Want wat was er ook alweer aan de hand met dat Intertoys… ik moest het googlen om het weer precies voor ogen te krijgen, maar ik had het goed onthouden. Jarenlang was Intertoys onderdeel van Blokker, net als die andere speelgoedketens Bart Smit en Toys CL. Die laatste twee merken zouden verdwijnen in 2016 onder Blokker, om te veranderen in Intertoys. Dat is allemaal niet helemaal gelukt, voordat Blokker zelf in 2017 in financieel zwaar weer terecht kwam. Ook iets met online aankopen. Intertoys werd toen door Blokker verkocht aan investeringsmaatschappij Alteri.

Kijk, ik ben geen econoom, maar volgens mij hebben investeringsmaatschappijen van opportunisme een bedrijfsmodelletje gemaakt: hun hele bestaan draait om opportunisme. Alteri wordt door Bloomberg omschreven als een firma die gespecialiseerd is in management buyouts, buyins, reorganisaties; en nogmaals, ik ben geen econoom, maar Intertoys nu nog zien als een beeldbepalend middenstandertje in rustieke oud-Nederlandse winkelstraatjes, dat ten onder gaat aan opportunisme van prijsvechters, dat deugt niet helemaal. Wat een vreemde kapitalisme-romantiek.

Well played, Alteri. Maar het publiek is niet gek. Vertel mij waarom iemand een paar euro’s meer moet uitgeven aan een speelgoedautootje in een winkel, wanneer die winkel in handen is van een investeringsmaatschappij. Opportunisme wordt bestreden met opportunisme, en het publiek heeft altijd gelijk. Intertoys wil zich nu meer richten op online. Mooi op tijd, in 2019. Is dat echt de weg, Intertoys? Je kiest je eigen concurrentie.

Zo’n drie jaar geleden kocht ik voor het laatst speelgoed; een soortement klein drumstelletje voor mijn neefje. Ik kocht het bij een onafhankelijke speelgoedzaak, die zich heeft gespecialiseerd in duurzaamheid: ze hebben bijvoorbeeld veel speelgoed van hout. Dit drumstelletje ook. Het is zo vernuftig gebouwd, dat de kleuter zichzelf er helemaal op kan storten, zoals kleuters doen, en dat je het daarna weer kan uitvouwen en het gewoon weer werkt. Het was duur, maar naar het zich laat aanzien gaat dit nog wel een paar jaar en neefjes en nichtjes mee. Ik weet niet hoe lang het gemiddelde Intertoys- of internetspeelgoed mee gaat. Als het de winkel al haalt, en niet onderweg al uit zeecontainers op het Wad aanspoelt. Ik bedoel: ik vertel het maar even, dat er meer is dan dat Intertoys. Ook online.

Voor ons simpele zielen zou het wel een goede zaak zijn als er een verplicht keurmerk bij winkelketens komt: ‘Pas op voor opportunisme: in investeerdersbezit!’ Romantiek en middenstand – het is een moeizaam huwelijk, zelfs op een Valentijnsdag als vandaag.

Uitgesproken op Omrop Fryslân Radio op donderdag 14 februari 2019

Rails – vertaalde column voor Omrop Fryslân Radio

Het schijnt een feestje te zijn geweest. Afgelopen weekend ging er een trein van Groningen naar Amsterdam in een recordtijd van … één uur en vijftig minuten. Jawel: tien minuten tijdwinst! Aan boord waren dan ook een fanfareorkest en natuurlijk bobo’s. Dat waren ProRail-topman Pier Eringa, NS-topman Roger van Boxtel en burgemeester van Groningen Peter den Oudsten. Allemaal om een nieuw plan kracht bij te zetten om de spoorverbinding naar het noorden op te waarderen. De jenever kwam er bij toen de trein na Zwolle de mind blowing snelheid van 167 kilometer per uur aantikte.

Nu kunnen we we sceptisch doen over de prestatie van tien minuten tijdwinst… en dat is precies wat ik nu ga doen. Want allemachtig; ik heb anno nu een computer in mijn zak die bijna duizend keer sneller is dan de eerste PC; ik kan a la minute een foto maken die een paar milliseconden later overal op de wereld is te zien; en dat auto’s zichzelf kunnen inparkeren, daar kijken we al tien jaar niet meer van op. Maar als ik met het openbaar vervoer van mijn huis naar dat van mijn ouders wil, doe ik daar drie en een half tot meer dan vier uur over, en ’s avonds na acht uur hoef ik het niet eens meer te proberen, want dan kan het domweg niet meer. Het is 130 kilometer; omgerekend gaat het dus met 33 kilometer per uur.

Deze week presenteerde Staatssecretaris Van Veldhoven ook haar plan Toekomstbeeld Openbaar Vervoer 2040. Kern daarvan is een metro-achtig netwerk tussen negen grote steden in Nederland. Meest noordelijke daar van is Zwolle. Er is nog een hoofdstukje besteed aan ‘economische kerngebieden’, en dan doet Groningen (bijna twee keer zo groot als Zwolle) wel mee, maar in Fryslân helemaal niks. Er wordt gespeculeerd over een zweeftrein en de hyperloop, maar dat het hoofdstukje afsluit met dit zinnetje, zegt genoeg: ‘onduidelijk of ze in Nederland tot een goede businesscase kunnen komen; als dat zo is, dan spelen we er op in.’ Bedankt.

Plannen zijn er genoeg geweest. De Zuiderzeelijn, een magneetzweefbaan, een noordelijke HSL, en wie kan zich niet de Superbus van wijlen Wubbo Ockels herinneren. Ging allemaal niet door. Een paar grote rails-projecten die een paar decennia geleden waren gestart, zoals de HSL, de Betuwelijn en de Amsterdamse Noordzuidlijn, liepen financieel zo erg uit de hand, dat geen enkele bestuurder meer aan spoorrails durfde aan te raken. En moet je die happy Amsterdammers nu eens zien, met hun metro van binnen de ring naar binnen de ring. De ambities waren groter: naar Zaandam er mee, en naar Schiphol, and beyond. Maar nee.

Ik sprak een journalist die veel over Amsterdam Noord en infrastructuur heeft geschreven, en hij zegt dat wanneer je een metrolijn aanlegt, het een garantie is voor succes voor alles wat daar bij in de buurt ligt. Let maar op, zei hij, over een paar jaar is Amsterdam Noord bij de Noordzuidlijn compleet getransformeerd. Het gebeurde ook met de Oostlijn, naar de Bijlmer. Het heeft even geduurd, maar dan krijg je ook wat. Dus dat Fryslân nu buiten de plannen blijft, kan ook betekenen dat ze er nooit meer in komt.

Rond rails richting het noorden blijft het stil. Geen snelle verbinding. In het westen is de woningmarkt intussen zo gloeiend, dat ze het in Lemmer al merken. De files bereiken dit jaar recordlengtes, en al dat extra asfalt dat in de crisis is aangelegd, heeft amper verschil gemaakt. Omdat de keuze tussen de auto en de trein in veel gevallen gewoon een no brainer is. Breng mij in een uur van Amsterdam naar Groningen, ja dan hebben we het over iets anders. En dan ook nog graag in een vergelijkbare tijd naar Leeuwarden (even groot als Zwolle); die boemel naar Sneek kan ik daarna nog wel aan. Dan komen we in de buurt van de snelheid van de auto.

Er wonen bijna twee keer zoveel mensen in Nederland, maar onze spoorlijnen liggen grotendeels nog op de zelfde plaats als waar ze lagen toen de eerste PC werd verkocht. Ook in 1950 was je vanuit Scharnegoutum eerder met de auto in Amsterdam, dan in 2019 met het openbaar vervoer. Kan die succesvolle club die van Leeuwarden een culturele hoofdstad heeft gemaakt niet weer bij elkaar komen? Om even wat rappe rails voor Fryslân te regelen?

De feest-intercity van afgelopen weekend kwam die tien minuten eerder aan op Amsterdam Zuid, trouwens. Het is vanaf daar naar Amsterdam Centraal met de Noordzuidlijn nog tien minuten.

7 februari 2019 uitgesproken op Omrop Fryslân Radio.